Onderstaande lezing werd op 25 maart uitgesproken door Martin Boon. Goed om als CDA na te denken over de bron van het christendemocratisch gedachtegoed!
Beste mensen,
Drie jaar geleden werd mijn in Barneveld woonachtige opa Boon 90 jaar. Hij is altijd een fervent aanhanger geweest van het CDA. Die liefde brengt hij graag over op zijn kleinkinderen. Toen hij 90 werd hoefden we dan ook niet lang na te denken over een stukje. Met z’n elven speelden we een CDA-congres na. Compleet met beleidsvoorstellen die dicht bij de beleving van opa lagen. Zoals een sterk verlaagde maximumsnelheid binnen de bebouwde kom. De merchandise shop van het CDA had ik voor dit gelegenheidscongres leeggekocht: vlaggen, ballonnen, T-shirts en allerlei ander groens. Opa genoot met volle teugen. Ook al wist hij dat lang niet alle kleinkinderen in het stemhokje CDA aankruisen. De meesten van ons zweven wat dat betreft. Ikzelf ook. Mijn generatie houdt blijkbaar niet zo vast aan één bepaalde partij. Levenslang.
En nu sta ik hier. Bij het CDA. Ik moet het hem nog gaan vertellen. Maar ik geloof vast dat hij trots zal zijn. ‘Christelijke waarden in de politiek.’ Ofwel: is de ‘C’ van CDA vooral een verwijzing naar het verleden of heeft het toekomst? Vóór deze avond heb ik niet de mogelijkheid gekregen om het verhaal van Jan Jacob van Dijk in te zien. Daarom heb ik zelf een lijn uitgezet. Hier en daar zal ik wel reageren op wat we zojuist gehoord hebben. De boodschap van mijn verhaal is: christelijke politiek bestaat wel, maar als omschrijving zegt het weinig. Het hangt er maar van af hoe je christelijke waarden ordent. Dan kun je op vrijwel elk standpunt uitkomen.
Het lijkt mij een open deur. Maar ‘de’ christelijke politiek bestaat niet. Barneveld zijn drie in naam christelijke partijen: CU, SGP en het CDA. Landelijk heeft in elk geval GroenLinks ook een sterke christelijke vleugel. Politiek houdt volgens altijd het risico in van zelfgenoegzaamheid: wij weten welke kant het op moet met het land, de provincie of de gemeente. En misschien loop je als christenpoliticus nog wel een groter risico. God staat immers aan je kant, zo zou je zomaar kunnen denken. Dat werkt bescheidenheid niet bepaald in de hand. Toch lopen de opvattingen van christelijke partijen soms sterk uiteen op allerlei terreinen: elke partij stelt andere ‘christelijke’ prioriteiten. En, om het nog wat complexer te maken, christelijke waarden, zoals solidariteit en opkomen voor de zwaksten, zijn volop aanwezig bij partijen als de SP en Groenlinks.
Als theoloog zeg ik dan. Christelijke bronnen verwijzen volgens mij naar het goede, een leven vol van recht, trouw en liefde. Maar andere bronnen, bijvoorbeeld vanuit het humanisme, doen dat ook. Christenpolitici hebben niet het monopolie op de waarheid. Anderen nemen gewoon een andere route. Maar ze kunnen zomaar op hetzelfde punt arriveren.
Christelijke politiek is er dus in soorten en maten. Het hangt er maar van welke christelijke waarden je het belangrijkste vindt waar je op uitkomt. Wat valt er dan te zeggen over mobiliteit? Bestaat er zoiets als een ‘christelijke’ visie op de wijze waarop wij onze infrastructuur inrichten? De aansluiting A1/A30 slibt dicht; de doorstroming zou verder verbeterd moeten worden. Wie kan er nu tegen zijn dat we met z’n allen minder lang in de file staan? Dat het economische verkeer in de regio gestimuleerd wordt, met alle positieve neveneffecten van dien? Meer zelfontplooiing en toegenomen bewegingsvrijheid zou je, met enige creativiteit, bovendien christelijke waarden kunnen noemen. Voilà, perfect.
Maar zoomen we wat uit, dan zijn er volgens mij toch kanttekeningen te plaatsen. In elk geval drie. (1) Gaat een verbeterde aansluiting niet ten koste van de ecologie, van het milieu? Christenen, als hoeders van de schepping, zouden daar toch in elk geval enige moeite mee moeten hebben. (2) En bekijken we het op grotere schaal dan vraag ik me ook af of meer ruimte voor voertuigen op de weg niet schuurt met ambities op het gebied van duurzaamheid, bij uitstek een christelijke waarde. Ik kom daar zo op. Is het wat dat betreft als samenleving niet wenselijker meer in te zetten op openbaar vervoer? I(3) En in de derde plaats: een beetje flauw, maar toch. Geld kun je maar één keer uitgeven. Willen we dat stoppen in een verbeterde wegennet of zetten we in op waardes die wat meer expliciet barmhartigheid, of maar iets te noemen: de zorg voor zwakken, of rechtvaardigheid bevorderen? Ik weet: politiek is het voortdurend afwegen van belangen.
Dat is ook merkbaar bij het tweede thema. Energie en duurzaamheid. Als ik het juist heb begrepen is de aanvankelijk ingebrachte duurzame energienota als onvoldoende ambitieus gekwalificeerd door de gemeenteraad. 20 procent duurzame energie moet de er binnen de gemeente geproduceerd worden binnen vijf jaar. ,,Meer groene energie en meer energiebesparing is een pure noodzaak, willen we toekomstige generaties niet opzadelen met de maatschappelijke gevolgen”, aldus CU-raadslid Peter Spruijt in de Barneveldse Krant onlangs. Christelijke bronnen spreken over naastenliefde. Die liefde geldt ook voor hen die na ons komen. En we hebben een verantwoordelijkheid voor de schepping. Rentmeesterschap zoals dat heet in christelijk jargon. En toch: ook hier is het de vraag: hoe snel moeten we verduurzamen? Wat is wijsheid?
Politiek bedrijven lijkt mij een heidens karwei. Ik ben niet jaloers op hen die voortdurend in de weer zijn met het proces van waarderen en wegen van belangen. Hoe de keuzes uitvallen kan voor het CDA ook met christelijke waarden te maken hebben. Daarvan heb ik er enkele willen aanstippen. Van belang lijkt mij om helder te hebben hoeveel prioriteit je welke waarde wilt geven? Zijn zelfontplooiing en bewegingsvrijheid bijvoorbeeld belangrijker dan ecologie of duurzaamheid, mits die op het spel staan? Dan heeft dat gevolgen voor je opinievorming.
Eén christelijke waarde heb ik er nog niet genoemd. Integriteit. In een tijdsgewricht waarin authenticiteit of jezelf-zijn ontzettend als zeer voornaam worden gezien is dat een zeer fundamentele. Doe wat je zegt. En zeg wat je doet. Niet voor niets is dat ook één van de adviezen die drie medewerkers van het wetenschappelijk bureau van het CDA meegeven om de partij weer een meer ‘christelijk’ gezicht te geven. Ze noemen drie christelijke deugden die een integere politicus moet hebben: kunnen luisteren, uitgaan van vertrouwen en vergeving. Over vergeving zeggen ze dat het een politieke waarde van de eerste orde is, ‘omdat ze heilloze cycli van agressie en vergelding doorbreekt’.
Zo hoop ik dat jullie mij vergeven dat ik vorige week geen CDA heb gestemd. Ik kan dat niet langer voor me houden. Maar wie weet doe ik mijn opa nog eens een plezier in de toekomst door een andere keuze te maken. Het kan helpen als het CDA mij duidelijk kan maken welke christelijke waarden prioriteit hebben.
Dank u wel.